رفراکتومتر، کلمه Refract به معنی شکستن و meter به معنی سنجش تشکیل شده معنی کلی کلمه شکست سنج می باشد. این دستگاه از تجهیزات آزمایشگاهی است که برای تعیین و تشخیص خلوص مواد آزمایشگاهی کاربرد دارد. دستگاه رفرکتومتر با اندازه گیری ضریب شکست مواد ،عملیات شکست سنجی را انجام می دهد. رفراکتومتر وسیله ای بسیار ساده است که برای اندازه گیری غلظت محلول ها استفاده می شود. فقط چند قطره از مایع را روی دستگاه بریزید.
این دستگاه اندازه گیری در آزمایشگاه های تشخیص طبی و تحقیقات بیولوژیک و نیز در صنایع مانند آب و فاضلاب ، نفت و گاز ، ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. رفرکتومتر علاوه بر اندازه گیری زاویه شکست، به اندازه گیری میزان غلظت، شوری و pH در مایعات نیز کمک می کند.
برای کار با این دستگاه لازم است یک تا دو قطره از مایعی که ماده محلول در آن قرار دارد ابتدا روی صفحه شیشه ای دستگاه برای اندازه گیری ریخته شود. و بعد از بستن درپوش آن را در معرض نور قرار دهید. نحوه خواندن رفرکتومتر به این صورت است که وقتی عدد ظاهر می شود می توانید با کمک جداول یا دماسنج بریکس تفسیر کنید.
عملکرد این دستگاه با بازتابش کلی پرتوهای نوری صورت می گیرد. منشور موجود در این دستگاه ها دارای ضریب شکست بالایی است و بنابراین تا زمانی که ضریب شکست نمونه از منشور پایین تر یا برابر با آن باشد، بازتابش کلی صورت می گیرد و ضریب شکست نمونه قابل اندازه گیری خواهد بود. صفحه پوشاننده مات موجود در این دستگاه که بر روی نمونه قرار می گیرد، علاوه بر ثابت نگه داشتن نمونه، یک زمینه مات ایجاد می کند که به عنوان فاز تاریکی عمل می نماید. پس از برخورد نور با نمونه پرتو هایی که بازتاب کلی داشته اند توسط عدسی های موجود در لوله دستگاه به سمت چشم کاربر هدایت می شوند و فاز روشنایی تصویر را ایجاد خواهند کرد.
اساس کار این دستگاه رفرکتومتر ها مانند رفرکتومتر های آنالوگ است و تنها به جای داشتن صفحه مدرج، دارای سیستم جداسازی فاز تاریکی و روشنایی دیجیتال می باشند که توسط سنسور های حساس به نور صورت می پذیرد.
کاربردهای پزشکی و آزمایشگاهی ، از یک رفرکتومتر برای تشخیص میزان اوره و چربی خون ، غلظت مایعات ، قند خون و همچنین پروتئین خون استفاده می شود. مهمترین کاربرد آن تعیین غلظت ادرار است.