رفراکتومتر، کلمه  Refract به معنی شکستن و meter به معنی سنجش تشکیل شده معنی کلی کلمه شکست سنج می باشد. این دستگاه از تجهیزات آزمایشگاهی است که برای تعیین و تشخیص خلوص مواد آزمایشگاهی کاربرد دارد. دستگاه رفرکتومتر با اندازه گیری ضریب شکست مواد ،عملیات شکست سنجی را انجام می دهد. رفراکتومتر وسیله ای بسیار ساده است که برای اندازه گیری غلظت محلول ها استفاده می شود. فقط چند قطره از مایع را روی دستگاه بریزید.

این دستگاه اندازه گیری در آزمایشگاه های تشخیص طبی و تحقیقات بیولوژیک و نیز در صنایع مانند آب و فاضلاب ، نفت و گاز ، ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. رفرکتومتر علاوه بر اندازه گیری زاویه شکست، به اندازه گیری میزان غلظت، شوری و pH در مایعات نیز کمک می کند.

انواع دستگاه رفرکتومتر

برای کار با این دستگاه لازم است یک تا دو قطره از مایعی که ماده محلول در آن قرار دارد ابتدا روی صفحه شیشه ای دستگاه برای اندازه گیری ریخته شود. و بعد از بستن درپوش آن را در معرض نور قرار دهید. نحوه خواندن رفرکتومتر به این صورت است که وقتی عدد ظاهر می شود می توانید با کمک جداول یا دماسنج  بریکس تفسیر کنید.

رفرکتومتر دستی

عملکرد این دستگاه با بازتابش کلی پرتوهای نوری صورت می گیرد. منشور موجود در این دستگاه ها دارای ضریب شکست بالایی است و بنابراین تا زمانی که ضریب شکست نمونه از منشور پایین تر یا برابر با آن باشد، بازتابش کلی صورت می گیرد و ضریب شکست نمونه قابل اندازه گیری خواهد بود. صفحه پوشاننده مات موجود در این دستگاه که بر روی نمونه قرار می گیرد، علاوه بر ثابت نگه داشتن نمونه، یک زمینه مات ایجاد می کند که به عنوان فاز تاریکی عمل می نماید. پس از برخورد نور با نمونه پرتو هایی که بازتاب کلی داشته اند توسط عدسی های موجود در لوله دستگاه به سمت چشم کاربر هدایت می شوند و فاز روشنایی تصویر را ایجاد خواهند کرد.

رفرکتومتر دیجیتال

اساس کار این دستگاه رفرکتومتر ها مانند رفرکتومتر های آنالوگ است و تنها به جای داشتن صفحه مدرج، دارای سیستم جداسازی فاز تاریکی و روشنایی دیجیتال می باشند که توسط سنسور های حساس به نور صورت می پذیرد.

مهم ترین کاربرد رفرکتومتر

کاربردهای پزشکی و آزمایشگاهی ، از یک رفرکتومتر برای تشخیص میزان اوره و چربی خون ، غلظت مایعات ، قند خون و همچنین پروتئین خون استفاده می شود. مهمترین کاربرد آن تعیین غلظت ادرار است.

روش های نگهداری از دستگاه رفرکتومتر

• اولین نکته درباره نگهداری دستگاه رفرکتومتر باید بدانید که ابزارهای اندازه گیری باید در مکانی خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری شوند تا از کپک زدن لنزها جلوگیری شود.
• محل قرار گیری نمونه یکی از مهم ترین قسمت های رفرکتومتر است که بلافاصله بعد از انجام آزمایش تمیز شده و نتایج حاصل می گردد.
• هرگز نباید آن را به شدت تکان داد و مراقب باشید آن را از ارتفاعی مانند بالای میز روی زمین پرتاب نکنید ، زیرا ضربه برجسته یا شوک در ترازبندی این منشورها و لنزها اختلال ایجاد می کند. دستگاه می تواند کاملاً غیرفعال شود.